#శ్రీమహిషాసుర_మర్దినీ_స్తోత్రం#

 

#శ్రీమహిషాసుర_మర్దినీ_స్తోత్రం#

1

శ్లోకం:

అయి గిరినందిని నందితమేదిని విశ్వవినోదిని నందినుతే

గిరివరవింధ్యశిరోధినివాసిని విష్ణువిలాసిని జిష్ణునుతే ।

భగవతి హే శితికంఠకుటుంబిని భూరికుటుంబిని భూరికృతే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 1 ॥

అర్థం / భావం:

ఆమెను పిలచి కొనంటూ— ఓ పర్వతాల హర్షదాయకురాలు (గిరినందిని), సమస్త విశ్వానందానికి కారణమయినది, విండ్య ప్రాంత శిఖరాలపై నివసించే వారిగా, విష్ణువు ఆటలలో భాగముగా కనిపించే అనేక రూపాల్లో వర్ణించునది. భగవతి (దేవి) శీతకంఠం వంటి అలంకార-కుటుంబలతో అలంకృతురాలి; ఆమె పరమ శక్తి, మహిమతో నిండిపోయి ఉండగా — జయం జయం! మహిషాసురమర్దిని, శైలాసుతి (పర్వతవాసినీ)గా బహిష్కరించు.

(సారాంశం: దేవీ యొక్క మహిమ, పర్వతీయమైన ఉనికి, విశ్వానందానికి కారణమయ్యే స్వభావాన్ని నివేదించడం.)

2

శ్లోకం:

సురవరవర్షిణి దుర్ధరధర్షిణి దుర్ముఖమర్షిణి హర్షరతే

త్రిభువనపోషిణి శంకరతోషిణి కల్మషమోషిణి ఘోరరతే । [కిల్బిష-, ఘోష-]

దనుజనిరోషిణి దితిసుతరోషిణి దుర్మదశోషిణి సింధుసుతే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 2 ॥

అర్థం / భావం:

ఆన్— ఆమె దేవతలకూ ఆనందం ప్రజాపరులనూ వర్షాల్లా ప్రసాదిస్తారు; ఒకవైపు శత్రు చేతుల్ని నశింపచేసేవి, మరొకవైపు సుఖంతో నిండినవి. త్రికాల లోకాలు పోషించేదగా, శివుడిని సంతోషపరచునదిగా, కల్మషాలను తొలగించే శుధ్దతామూర్తి. దనుజ (బాణభారులు) కలిగిన వారికి కోపాన్ని తీసివేయునది; సముద్రాపుత్రులను కలవరంచేసే శక్తి కూడా ఉంది.

(సారాంశం: దేవీ శుభఫలప్రద, శత్రు నాశక, పాప విమోచనకారিণి.)

3

శ్లోకం:

అయి జగదంబ మదంబ కదంబవనప్రియవాసిని హాసరతే

శిఖరి శిరోమణి తుంగహిమాలయ శృంగనిజాలయ మధ్యగతే ।

మధుమధురే మధుకైటభగంజిని కైటభభంజిని రాసరతే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 3 ॥

అర్థం / భావం:

ఓ జగదంబ! నీవు తల్లి, సర్వజీవుల సంరక్షకురాలు. కదంబ వనాల మధ్య నివసించటాన్ని ఇష్టపడేదుగా, హిమాలయ వంటి గర్వంగా ఉన్న శిఖరాల మధ్యనుండి ప్రకాశవంతంగా కనిపించే వనిదు. మధురమైన స్వరాలన్నీ మరలిగొట్టే మాధుర్యమున్నది; ఆ మాధుకైట (తేనేత-పురాణ సంబంధి) రాక్షసులను కూడా సంధారించే దివ్యశక్తి.

(సారాంశం: దేవీ పర్యావరణ ప్రేమ, తల్లి స్వరూపం, మాధుర్యంతో కూడిన శక్తి.)

4

శ్లోకం:

అయి శతఖండ విఖండితరుండ వితుండితశుండ గజాధిపతే

రిపుగజగండ విదారణచండ పరాక్రమశుండ మృగాధిపతే ।

నిజభుజదండ నిపాతితఖండ విపాతితముండ భటాధిపతే [-చండ]

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 4 ॥

అర్థం / భావం:

ఓ దేవీ! నీవు శతశ్రేణులని విభజించగలిగే శక్తి కలవిమంతో — గజాలపై ఆధిపత్యం చూపించేలా, శత్రు గజగండం (శక్తివంతులైన వారిని) ను విధ్వంసం చేసే ధైర్యవంతురాలు. భూస్తరములోని శత్రు గుంపుల్ని పార్చేసే సాహసవంతురాలు; యుద్ధ భుజాల ద్వారా తమ శత్రువులను పడ్చివేయగలదని వర్ణించడం.

(సారాంశం: ప్రభంజన-శక్తి, యుద్ధవైభవం, శత్రు సంహారిణి.)

5

శ్లోకం:

అయి రణదుర్మద శత్రువధోదిత దుర్ధరనిర్జర శక్తిభృతే

చతురవిచారధురీణ మహాశివ దూతకృత ప్రమథాధిపతే ।

దురితదురీహ దురాశయ దుర్మతి దానవదూత కృతాంతమతే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 5 ॥

అర్థం / భావం:

దుర్యోధనవైపు ఉద్ధృతులైన యుద్ధరంగంలో నిష్ఠగా నిలిచే శక్తి ఆమెది; శత్రు సంహారానికి సిద్ధంగా ఉండి, శివుని దూతలుగా (శ్రీశివుని సంతానంలా) ప్రమథ (దుష్టదానవుల కోట)లకూ అధిపత్యం చూపించే విధంగా. దుర్మతులు, దురాశయులు, దానవ దూతల్లో మారుమూలమవ్వగలిగిన వారిని అంతమునకు తీసేసే దివ్య రుతు.

(సారాంశం: యుద్ధాధికార, దుష్టత్వ నివారణ, శివ పరిపాలనతో సైతం సహాయం.)

6

శ్లోకం:

అయి శరణాగత వైరివధూవర వీరవరాభయదాయకరే

త్రిభువన మస్తక శూలవిరోధి శిరోధికૃતామల శూలకరే ।

దుమిదుమితామర దుందుభినాద మహో ముఖరీకృత తిగ్మకరే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 6 ॥

అర్థం / భావం:

ఓ దేవీ! శరణాగతులకు శత్రువులపై అభద్రతలను తొలగించి భయం తీసివేయు మహావీరి; త్రికాల లోకాలపై శూలాల (శస్త్రాల) పరాక్రమాన్ని ఎదుర్కునే నిర్మళమైన దృష్టి కలిగి ఉన్నది. యుద్ధ గర్జనల మధ్య కూడా ఆమె ముఖం శక్తితో నిండినదిగా ఉంటుంది.

(సారాంశం: భక్తుల రక్షకురాలు, శరీరాన్నీ మనోబలాన్నీ రక్షించే దైవానుభూతి.)

7

శ్లోకం:

అయి నిజహుంకృతిమాత్ర నిరాకృత ధూమ్రవిలోచన ధూమ్రశతే

సమరవిశోషిత శోణితబీజ సముద్భవశోణిత బీజలతే ।

శివ శివ శుంభ నిశుంభ మహాహవ తర్పిత భూత పిశాచరతే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 7 ॥

అర్థం / భావం:

ఆమె ఒక్క సంకేతానగానే యుద్ధంలో దర్శనమిచ్చి, ధూమ్రవిలోచన (ధూమ్ర రంగుని చూపుతో ఉన్నవాడు) వంటి శత్రువులను నిరాకరించి, యుద్ధంలో రక్త బీజాల్ని ఆపేది — సముద్రములో పెరిగే రక్తసంఖ్యాక వృక్షంలా ఉన్న సమస్యలను అరికట్టడం. శివ-శివ అని వాచి శుంభ-నిశుంభులను (రాక్షసలు) నశింప చేసే మహాహవ (మహాత్యాగ) ద్వారా భూత పిశాచులను సంభోధించి తృప్తింపజేయాలి.

(సారాంశం: దైవదృఢ సంకేతం, శత్రు వినాశనం, అత్యంత ఘోర రాక్షస వధ.)

8

శ్లోకం:

ధనురనుసంగ రణక్షణసంగ పరిస్ఫురదంగ నటత్కటకే

కనక పిశంగ పృషత్కనిషంగరసద్భట శృంగ హతావటుకే ।

కృతచతురంగ బలక్షితిరంగ ఘటద్బహురంగ రటద్బటుకే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 8 ॥

అర్థం / భావం:

ఓ దేవి! తైర్ (ధనుగ్భ్రుతులు), యుద్ధాదరణలో ఎంతో శ్రుతిమంతురాలు; ఆమె చుట్టూ కన్నా పసిడి అలంకారాల వలె దర్శనం కలిగిన పిశంగుల్ని (శ్రేయోభిలాషుల్ని) ఆకర్షిస్తోంది. చతురంగ (యుద్ధరేఖలు), బలంతో నిండిన రంగంలో ఆమె బలోపేతంగా నిలుస్తుంది. యుద్ధ వాద్యాలతో కూడి అనేక రకాల యుద్ధశైలులలో ప్రసిద్ధి చెందుతుందని వివరించబడింది.

(సారాంశం: యుద్ధశైలి, శక్తివంతమైన నటన, భక్తులకు స్ఫూర్తిదాయకుడు.)

9

శ్లోకం:

సురలలనా తతథేయి తథేయి కృతాభినయోదర నృత్యరతే

కృత కుకుథః కుకుథో గడదాదికతాల కుతూహల గానరతే ।

ధుధుకుట ధుక్కుట ధింధిమిత ధ్వని ధీర మృదంగ నినాదరతే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శిలసుతే ॥ 9 ॥

అర్థం / భావం:

దేవీ సురరాజుల (దేవతల) స్థంభనమైన నర్తకురాల్లా, ఆడుకునే నృత్యంతో మరియు పాటలతో కలిసిన ఆగమిక నాట్యం చేస్తుంది. ఆమె పాటలు, తాళం, తాళముల పట్ల ఆసక్తి మరియు మృదంగపు గొంతుతో గర్జనలు చేయబడ్డాయే. ఈ శ్లోకంలో దేవీని నృత్య-సంగీతకాలంలో ఆనందించు రూపంగా చూపించడం.

(సారాంశం: సంగీత-నృత్యమాధుర్యం, భక్తులకు స్థోమత.)

10

శ్లోకం:

జయ జయ జప్య జయే జయ శబ్దపరస్తుతి తత్పర విశ్వనుతే

భణ భణ భింజిమి భింకృతనూపుర సింజితమోహిత భూతపతే । [ఝ-, ఝిం-]

నటితనటార్ధ నటీనటనాయక నాటితనాట్య సుగానరతే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 10 ॥

అర్థం / భావం:

జయం జయం అని జపిస్తూ, జనుల కుండలిలో పాడే శబ్దాలతో సర్వత్రా స్తుతింపబడే విధంగా దేవి పేరు ములకే పూజల పరమార్థం వర్ణించబడింది. గమనించు— వినిపించే నూపురాల స్వరం, పాదాలతో చేసిన నాట్యం, నటీనటులందరి నాయకురాలైనది.

(సారాంశం: దేవీ యొక్క స్తావన-ప్రaphandle, నాట్య-సంగీత మహిమ.)

11

శ్లోకం:

అయి సుమనః సుమనః సుమనః సుమనః సుమనోహర కాంతియుతే

శ్రిత రజనీ రజనీ రజనీ రజనీ రజనీకర వక్త్రవృతే ।

సునయన విభ్రమర భ్రమర భ్రమర భ్రమర భ్రమరాధిపతే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 11 ॥

అర్థం / భావం:

ఆమెను డాకుడి (సుమనోహర) గా బహు వ్యాపారంతో వర్ణించునుంచి, రాత్రి అయనిలో సౌందర్యంను పరిరక్షించే ముఖంతో తెలిపింది. ఆమె కనుమనసులకు భ్రమరుల్లా ఆకర్షణీయురాలు, భ్రమరుల రాజు (అత్యంత మనోహరుడు)గా నిలుస్తుంది.

(సారాంశం: అష్ట సౌందర్య లక్షణాలు, రాత్రి కూడా ప్రకాశవంతమైన ముఖం.)

12

శ్లోకం:

సహిత మహాహవ మల్లమ తల్లిక మల్లిత రల్లక మల్లరతే

విరచిత వల్లిక పల్లిక మల్లిక భిల్లిక భిల్లిక వర్గ వృతే ।

సితకృత ఫుల్లసముల్లసితారుణ తల్లజ పల్లవ సల్లలితే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 12 ॥

అర్థం / భావం:

దేవి తల్లి వలె ఆరాధ్యునికి పూసుకొనుట, పూలతో అలంకరింపబడిన తీరు; తల్లితనపు మృదుత్వంతో కూడిన పల్లవాల వలె అందమున్నది. దివ్యపుష్పాల సముపాశనం, పూతపట్టు వంటి అలంకారాలు ఆమె శోభను పెంచుతాయి.

(సారాంశం: పుష్పాల అలంకారంతో దేవీ యొక్క సుందరత్వం.)

13

శ్లోకం:

అవిరలగండగలన్మదమేదుర మత్తమతంగజ రాజపతే

త్రిభువనభూషణ భూతకలానిధి రూపపయోనిధి రాజసుతే ।

అయి సుదతీజన లాలసమానస మోహనమన్మథ రాజసుతే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 13 ॥

అర్థం / భావం:

ఆమె నిరంతర గుండ్లనీడల్లా ప్రభంజనకరమైన ఆనందంతో నిండినది; రాజతనం వంటి గొంతుతో రాజులతో సమానమైన మహిమ కలిగినదని వివరించింది. త్రిలోక భూషణమై, సర్వ కళల నిధిగా, రూపరూపంలో సంపదా లభ్యములు కలిగిన యువతుల మనస్సులను ఆకాశవీలుపు చేసేలా ఉంది. సుదతీజన లాలనను కూడా మోహనంగా మార్చెదని పేర్కొంటుంది.

(సారాంశం: రాజస్వరూపం, సమస్త కళలలో నైపుణ్యం, మోహనత్వం.)

14

శ్లోకం:

కమలదలామల కోమలకాంతి కలాకలితామల భాలలతే

సకలవిలాస కళానిలయ క్రమకేలిచలత్కలహంసకులే ।

అలికుల సంకుల కువలయ మండల మౌలిమిలద్భకులాలి కులే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 14 ॥

అర్థం / భావం:

కమలపత్రాల్లా శుద్ధమైన కలాంక రహిత తెల్లని మృదువైన ముఖం, కళల్లో నిస్సాస్వరమైన ఊపిరితో నెమ్మదిగా కదులుతున్నట్లు ఆశయించబడింది. అందులో కలహంస (కళహంస—శాంతి, నెమ్మదితనం) లాగే అందమైన రేఖలు కనిపిస్తాయి. మొత్తం రవళి-గుంపులా పూవుల మండలంలో ఆమె నిలుస్తుంది.

(సారాంశం: ఇమిడిపాటైన సౌందర్యం, నెమ్మది మరియు సరళ శోభ.)

15

శ్లోకం:

కరమురళీరవ వీజిత కూజిత లజ్జితకోకిల మంజుమతే

మిలిత పులింద మనోహర గుంజిత రంజితశైల నికుంజగతే ।

నిజగుణభూత మహాశబరీగణ సద్గుణసంభృత కేళితలే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 15 ॥

అర్థం / భావం:

కరయుత రాగాల్లా ప్రవహించే మృదువైన వాణి, కొకిల వంటి లజ్జిత స్వరాలు ఆమెలో అద్భుతంగా కలిసివుంటాయ్. పులింద్ర (అరణ్య జీవి)లను కూడా మోహిస్తుంది. నిజమైన గుణాల ప్రబంధంతో కూడిన మహాశబరి (అరణ్య దేవతల) గణాన్ని ఆకర్షించి, మంచి గుణాల యోగమను చూపుతుంది.

(సారాంశం: స్వరమాధుర్యం, సహజ గుణాల ఆహ్వానం.)

16

శ్లోకం:

కటితటపీత దుకూలవిచిత్ర మయూఖతిరస్కృత చంద్రరుచే

ప్రణతసురాసుర మౌళిమణిస్ఫుర దంశులసన్నఖ చంద్రరుచే ।

జితకనకాచల మౌళిపదోర్జిత నిర్భరకుంజర కుంభకుచే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 16 ॥

అర్థం / భావం:

చంద్రుడి మాదిరి ప్రకాశంతో కూడిన ఆభరణాలు (మౌళి మణుల్లా మెరుస్తున్నవి), సురసురుల్ని సన్మమనయించేలా బలవంతమైన ప్రతాపం వర్ణించబడింది. ఆమె కంటే గొప్పగా పర్వతాలపై మణుల్లా కాంతివంతంగా మెరుస్తున్న తలపు అలంకారాల వల్ల శత్రువుల్ని భయపెట్టే సామర్థ్యం ఉంది.

(సారాంశం: ప్రకాశవంతమైన అలంకారం, సురపరిపూరక ప్రతాపం.)

17

శ్లోకం:

విజిత సహస్రకరైక సహస్రకరైక సహస్రకరైకనుతే

కృత సురతారక సంగరతారక సంగరతారక సూనుసుతే ।

సురథసమాధి సమానసమాధి సమాధి సమాధి సుజాతరతే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 17 ॥

అర్థం / భావం:

ఓ దేవీ! నినాదాల ద్వారా సహస్రశతకలని జయించినట్టు, సురతారక్ (దేవతల రక్షకుడు)గా, సంగరతారక్ (యుద్ధ రక్షకుడు)గా ప్రసిద్ధి పొందినవైభవాన్ని వర్ణిస్తుంది. సమాధిలోని నిశ్శబ్దపు ధ్యానమును ఆమెకు సమానం చేసుకుంటూ భక్తులను నిలుపుతుంది.

(సారాంశం: అధిక విజయ-గాధలు, దేవతల రక్షకత్వం, ధ్యానములో స్థిరత్వం.)

18

శ్లోకం:

పదకమలం కరుణానిలయే వరివస్యతి యోఽనుదినం స శివే

అయి కమలే కమలానిలయే కమలానిలయః స కథం న భవేత్ ।

తవ పదమేవ పరంపదమిత్యనుశీలయతో మమ కిం న శివే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 18 ॥

అర్థం / భావం:

ఓ శివా! (ధారణార్థకంగా భక్తుడు దేవిని శివుడికి అభ్యర్ధిస్తాడు) ఆమె పదాలు, ఆమె చెమట కణాలు కూడా కమలపు ధూలి లాగా కరుణతో నిండినవి. ఆమె పాదాలేవే పరమపదం; నేను ఎవ్వరిని ఆశ్రయించను, నీ పాదమే నా ఆశ్రయం అని భక్తి భావం.

(సారాంశం: దేవి పాదపద్మాల శరణాగతికి అపారమైన ఆదరణ.)

19

శ్లోకం:

కనకలసత్కల సింధుజలైరనుసించినుతే గుణరంగభువం

భజతి స కిం న శచీకుచకుంభ తటీపరిరంభ సుఖానుభవమ్ ।

తవ చరణం శరణం కరవాణి నతామరవాణి నివాసి శివం

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 19 ॥

అర్థం / భావం:

సువర్ణముత్యాల్లా ప్రకాశించే నీ నామజలాలు ప్రపంచానికి గుణాల రంగభూమిని నింపుతాయని; నీ పాదాలను భజించటం ద్వారా సుఖం, శాంతి లభిస్తుందనే మాట. నా శరణాగతునని, నీ శివతత్త్వం లోనే నివాసముందని నినాదిస్తాను.

(సారాంశం: భక్తి-పరమార్థం: దేవి సేవలో సుఖం, శరణాగతి.)

20

శ్లోకం:

తవ విమలేందుకులం వదనేందుమలం సకలం నను కూలయతే

కిము పురుహూత పురీందుముఖీ సుముఖీభిరసౌ విముఖీక్రియతే ।

మమ తు మతం శివనామధనే భవతీ కృపయా కిముత క్రియతే

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 20 ॥

అర్థం / భావం:

నీ స్వచ్ఛమైన వదనం, పావన వాణి వల్ల నా అంతరానికి శుభ్రత వస్తుంది; ఇతరుల ముఖాలతో మారే బహిరంగత వల్ల నా మనశ్శాంతి మారదు. నా నమ్మకం శివనామంలో నాకు ఆధారమై ఉంది — ఇలాంటివి నీ కరుణతోనే సాధ్యం అవుతాయని భక్తి భావవివరణ.

(సారాంశం: దేవి వాక్య శుద్ధి ద్వారా అంతర శుద్ధి, శరణాగత వినూత్న ప్రకరణం.)

21

శ్లోకం:

అయి మయి దీనదయాలుతయా కృపయైవ త్వయా భవితవ్యముమే

అయి జగతో జననీ కృపయాసి యథాసి తథాఽనుభితాసిరతే ।

యదుచితమత్ర భవత్యురరి కురుతాదురుతాపమపాకురు తే [మే]

జయ జయ హే మహిషాసురమర్దిని రమ్యకపర్దిని శైలసుతే ॥ 21 ॥

అర్థం / భావం:

ఓ దయామూర్తి! పిచ్చికుడైన నా పట్ల నీ కరుణతో నీవు చేసిన దయ ద్వారా నా పరిస్థితులు మారిపోతాయని ఆశిస్తున్నాను. ఓ జననతల్లి! నీవు ఈ జగత్తుకు తల్లి వలె దఖలా చూపిస్తారు; మీరు ఇష్టపడి నాకు కృప చూపిస్తే నా బాధలు, మరణం వంటి దుఃఖాలు దూరమవుతాయని ప్రేమతో ఉపాసకడు అంటున్నాడు.

(సారాంశం: భక్తి భావనతో భవిష్యత్తుకు ఆశ, దేవి నుంచి కరుణాభిలాష.)